Princeton Üniversitesi’nde kurulan Arap Barometresi ağı tarafından BBC News Arapça servisi için yapılan yeni bir çalışmaya nazaran Araplar ortasında en tanınan önder bir sefer daha Cumhurbaşkanı Erdoğan oldu lakin Erdoğan’ın popülerliği bir evvelki anket devrine nazaran azaldı.
Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölgesinde üniversiteler ve kamuoyu yoklama tertipleriyle çalışan Arap Barometresi ağı tarafından yapılan Arap Dünyası Anketi’nin 2021-22 sonuçlarına nazaran Erdoğan hala en tanınan başkan pozisyonunda.
Ekim 2021 ve Temmuz 2022 ortasında 9 ülke ve Filistin’den 23 bin kişinin katıldığı ankette Arap dünyasının demokrasiden iktisada, bayan haklarından milletlerarası ilgiler ve göç hareketlerine kadar geniş bir yelpazede görüşleri inceleniyor.
Dünya önderlerinin bölge siyasetlerinin değerlendirildiği ankette, Erdoğan’ın MENA’ya yönelik siyasetlerinin Tunus, Filistin, Moritanya, Ürdün, Fas ve Sudan olmak üzere 6 ülkede bilhassa tanınan olduğu görülüyor.
Erdoğan’ın popülerliği azalıyor
Erdoğan’ın kendisininden sonraki en tanınan önderlerle ortasında büyük fark var. Örneğin Filistinlilerin yüzde 61’i Erdoğan’ın siyasetlerinin uygun ya da çok âlâ olduğunu düşünüyor. Ona en yakın önder olan Putin’in MENA siyasetlerinin âlâ ya da çok düzgün olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 19. Moritanya için Erdoğan’ın MENA siyasetlerinin âlâ ya da çok âlâ olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 77; onu izleyen Muhammed Bin Salman’ın oranı ise yüzde 54.
Ancak Erdoğan’ın popülerliği azalıyor. Siyasetleri 2018’e nazaran Sudanlılar ortasında 23 puan, Ürdünlüler ortasında 16 puan, Filistinliler ortasında 12 puan ve Tunuslular ortasında 11 puan kaybetti. Fakat Fas’ta popülaritesi 11 puan ve Irak’ta 10 puan arttı.
Ankete nazaran Arap ülkeleri ve İsrail ortasındaki bağların olağanlaşmasına yönelik adımlar çoğunlukla olumlu karşılanmıyor. Bilhassa kendilerini memleketler arası arenadan soyutlanmış hissettiğini söyleye Filistinliler dünya başkanlarının siyasetlerinden mutlu olmadıklarını söylüyorlar. Filistinliler yalnızca Erdoğan’ın siyasetlerini beğendiklerini söylüyorlar.
Bununla birlikte ABD Lideri Biden’ın politkalarının selefi Trump ile tıpkı ya da ondan daha makus olacağı beklentisi hakim.
‘Ekonomi demokrasi rejimi altında zayıflıyor’
Demokrasi hayalleriyle bölgede yayılan Arap Baharı hareketlerinin üzerinden on yıldan uzun mühlet geçti ve bölgede demokrasinin iktisat, istikrar ve kararlılık açısından olumsuz tesirleri olduğu görüşü hakim hale geliyor. Anket yapılan ülkelerdein 6’sında (Tunus, Sudan, Ürdün, Lübnan, Filistin, Irak, Libya) ve Filistin’de iştirakçilerin yarısından fazlası ülke ekonomilerinin demokratik bir sistem altında zayıfladığı düşünülüyor.
Demokratik rejimlerin kararsız ve problemlerle dolu olduğunu söyleyenlerin oranı 2018’de yüzde 14 iken 2022’de yüzde 40’a çıkarak keskin bir yükseliş gösterdi.
Demokrasiye kuşkuyla yaklaşan ülkeler ortasında Irak birinci sırada yer alıyor. Irak’ın iktisadının demokrasi rejimi altında zayıfladığını söyleyenlerin oranı 2013’te yüzde 21 iken 2022’de 51 puanlık bir artışla yüzde 72’ye çıktı. Misal bir sıçramanın yaşandığı Ürdün’de demokrasi rejimi altında iktisadın zayıfladığını söyleyenlerin oranı 2018’te yüzde 24’ten 2022’de yüzde 57’ye çıktı.
Arap Barometresi ağının yöneticisi Michael Robbins, “Demokrasinin harika bir idare biçimi olmadığı ve her şeyi düzeltemeyeceği konusunda artan bir farkındalık var” diyor ve ekliyor:
“Bölge genelinde, insanların aç kaldığını, ekmeğe gereksinimi olduğunu ve yönetildikleri rejimlerle ilgii hayal kırıklığına uğradığını görüyoruz.”
Getty Images Filistinlilerin yüzde 54’ü bayana yönelik şiddetin son bir yılda arttığını söylüyor. Filistin’de potansiyel göçmenlerin tercihi Türkiye
Anket sonuçlarına nazaran MENA bölgesinde nüfusun kıymetli bir kısmı öbür bir ülkeye göç etmeyi düşünüyor. Oranın en yüksek olduğu Ürdün’de nüfusun yüzde 48’i göç etmek istediğini söylerken en düşük olduğu Mısır’da bu, nüfusun yüzde 13’üyle hudutlu. İnsanların öteki bir ülkeye yerleşme isteklerinde iktisat en kıymetli sebep olarak gösteriliyor. Oranlar bilhassa genç, erkek ve eğitilimli kesimde daha yüksek seyrediyor.
Göçmek istediğini söyleyenlerin büyük çoğunluğu Kuzey Amerika, Avrupa ve Körfez Ülkeleri’ni tercih ediyor. Lakin Türkiye de birtakım iştirakçiler ortasında tanınan. Örneğin Filistinliler ortasında en tanınan destinasyon Türkiye. Potansiyel göçmenlerin yaklaşık dörtte biri Türkiye’yi tercih edeceğini belirtiyor. Ürdün için bu oran yüzde 14; Libya için yüzde 11.
Ülkelerin iktisat ilgileri konusunda algı ölçümü yapan ankete nazaran 8 ülkenin 7’sinde iştirakçiler bir iş için en yüksek kalitede projeyi üretecek ülkenin Almanya olduğunu düşünüyor. Tek istisna olan Moritanya’da ABD birinci sırada yer alıyor. İştirakçilerin birden fazla ABD’nin kalite açısından ikinci, Türkiye’ninse üçüncü olacağını söylüyor. Türkiye Irak’ta Çin’in akabinde dördüncü; Libya’da Çin ve İtalya’nın akabinde beşinci sırada yer alıyor.
Türk şirketlerin düşük maliyetli olduğu algısı hakim
Bununla birlikte Türkiye maliyetin en düşük olduğu algısında 6 ülkede Çin’in akabinde ikinci sırada yer alıyor.
Şirketlerin yolsuzluk algısında 8 ülkenin 5’inde ABD rüşvet ödeme ihtimali en az olan ülke pozisyonunda görülüyor. Libya’dan iştirakçiler için bu sorunun karşılığı Türkiye; Tunus ve Moritanya için Almanya. Lakin bunun aksisi de gerçek: İştirakçiler ortasında rüşvet ödeme ihtimali en fazla olan ülkeler ortasında ABD en tanınan seçenek. Türkiye bu bahiste da Libyalılar ortasında en tanınan seçenek.
Dine dönüş
BBC’nin yayımladığı anketin 2019 sonuçlarında bölgede bilhassa 30 yaşın altındakiler ortasında kendilerini dindar olarak tanımlamayanların oranının arttığı sonucu yer alıyordu. Yeni anket sonuçlarındaysa kendilerini “dindar değil” olarak tanımlayanların oranı Tunus, Libya, Fas, Sudan, Mısır, Ürdün ve Filistin’de azalıyor. Fas’ta 7 puanlık, Mısır ve Tunus’ta 6; Filistin, Ürdün ve Sudan’da ise 4 puanlık azalış yaşandı.
Buna karşılık Sudan’da 2018’deki ankete nazaran 20 puanlık bir artış yaşandı ve kendilerini dindar olarak tanımlayanların oranı yüzde 57’ye çıktı. Fas için 13 puanlık artışla oran yüzde 51’e ve Mısır’da 8 puanlık artışla oran yüzde 48’e çıktı. Tunus ve Irak’ta da dine dönenlerin oranında arttı.
8 ülkenin 7’sinde ve Filistin’de 30 yaşın altındakiler ortasında kendini “dindar değil” olarak tanımlayanların oranında azalış yaşandı. Bu düşüşün en keskin yaşandığı Tunus’ta “dindar değil” olarak tanımlayanların oranı 2018’te yarı yarıyayken 2022’de üçte teğe indi.
Bu bölgelerde 30 yaş altındakiler ortasında sabah namazını vaktinde kıldığını söyleyen oranı 2018’e nazaran arttı.
Anketin tamamını burada görebilisiniz.
