Türk Tabipleri Birliği ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası, Şubat 2023 Depremleri 2. Yıl Raporu’nda deprem bölgesinde yaşayan vatandaşların sorunlarını kamuoyuna duyurdu.
Deprem bölgesinde elde edilen veriler ışığında hazırlanan raporda barınma hakkı, beslenme hakkı, sağlık hizmetleri, eğitim hakkı, çalışma hakkı, ulaşım hakkı ve temiz hava hakkı gibi başlıklara yer verildi.
“HAK SAHİPLERİNE TESLİM EDİLMEDİ”
TTB-SES Şubat 2023 Depremleri 2. Yıl Raporu’nda Barınma Hakkına ilişkin yapılan açıklamada şöyle denildi:
“Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, deprem bölgesinde ‘2025 sonuna kadar 358 bin 859 konut, 31 bin 307 işyeri, 62bin 817 köy evi olmak üzere 452 bin 983 bağımsız bölümün inşa edileceğini’ duyurmuştur. Fakat bugüne kadar yalnızca 169 bin 171 konut, 149 işyeri ve 32 bin 260 köy evi olmak üzere 201 bin 580 bağımsız bölümün hak sahiplerine teslim edilebilmiştir.”
“ANNE SÜTÜ İLE BESLENENLERİN ORANI YÜZDE 32’DİR”
Beslenme hakkına yönelik eksikler hakkında ise şunlar kaydedildi:
*Adıyaman’da beş yaş altı çocukların yüzde 14,4’ünde bodurluk, yüzde 6’sında zayıflık, yüzde 6,5’inde aşırı kiloluluk belirlenmiştir. 0-5 ay çocuklarda sadece anne sütü ile beslenenlerin oranı yüzde 32’dir.
*Anne sütü ve ek gıda alabilenlerin oranı 6-11 ay çocuklarda yüzde 68,6, 12-23 ay çocuklarda yüzde 54,1’dir. Türkiye Beslenme Rehberi kriterlerine göre; 12-59 ay çocuklarda yeterli süt tüketme oranı yüzde 13,7, yeterli sebze tüketme oranı yüzde 8, yeterli tahıl tüketme oranı yüzde 6,7’dir.
*Ailelerin yüzde 44,3’ü düzenli gıdaya erişime sahip değildir. Üçte birinin uygun saklama koşulları, hatta yüzde 5,6’sının kendine ait bir mutfağı yoktur.
*Çocukların yüksek enerjili paketli gıda (abur cubur) tüketimi 6 aydan itibaren başlamakta; 12-23 ay çocuklarda yüzde 70’i, 24-35 ay çocuklarda yüzde 88’i, 36-47 ay çocuklarda yüzde 96’yı aşmaktadır.
“İKİ YILDA SADECE 3 AİLE SAĞLIĞI MERKEZİ YAPILMIŞ”
Hatay’da 105 bin 135, Adıyaman’da ise 43 bin 926 kişinin aile hekimi olmadığına dikkat çekilen raporda, deprem bölgesindeki sağlık hizmetleri eksikliklerine ilişkin şu ifadeler kullanıldı:
*Hatay Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin yatak kapasitesi 550 olarak tanımlanmasına karşın fiilen 350’dir. Ana dal ve yan dal uzman hekim sayısı ise yüzde 50 azalmıştır.
*Hatay’da 56 Aile Sağlığı Merkezi yıkılmış fakat iki yılda sadece 3 Aile Sağlığı Merkezi yapılmıştır. Yeni Aile Sağlığı Merkezi yapılmadığı gibi, yakın zamanda 10 Aile Sağlığı Merkezi için de yıkım kararı alınmış, sağlık çalışanları konteynerlerde hizmet vermeye zorlanmıştır.
*Adıyaman’da 16 yeni Aile Sağlığı Merkezi projesi olduğu söylense de iki yılda sadece 4 Aile Sağlığı Merkezi yapılmıştır; ki bunlardan birisi bir ilaç firmasının, ikisi Dünya Sağlık Örgütü’nün hibeleri ile mümkün olabilmiştir.
*Depremin üzerinden iki yıl geçmesine karşın Hatay’da 50, Adıyaman’da ise 22 aile hekimliği birimi halen boştur. Bu da Hatay’da 105 bin 135, Adıyaman’da ise 43 bin 926 kişinin aile hekimi olmadığı anlamına gelmektedir.
*Adıyaman’da travma sonrası stres bozukluğu deprem sonrası ikinci ayda yüzde 44,8, altıncı ayda yüzde 30,4, birinci yılda yüzde 19,6’dır. Kasım 2023-2024 tarihleri arasında 187 intihar girişimi vardır. Hatay’da çocuklarda madde bağımlılığı oranı yaklaşık iki kat artmıştır.
Raporda eğitim, çalışma, ulaşım ve temiz hava hakkına ilişkin ise şu cümlelere yer verildi:
“Adıyaman’da 2023-2024 yılı öğrenci sayısı 2021-2022 eğitim-öğretim yılına göre 18 bin 452 azalmıştır. Hatay’da 2022 yılına göre okul öncesinde 7 bin 449, ilkokulda 10 bin 855, ortaokulda 18 bin 356, lisede 28 bin 588 öğrenci azalmıştır.
Kahramanmaraş’ta 2020’de 16 olan inşaat işkolundaki işçi cinayeti sayısı, 2023’te 61’dir. Hatay’da 2020’de 22 olan inşaat işkolundaki işçi cinayeti sayısı, 2023’te 57’dir. Bu iki ilde deprem sonrası işçi cinayeti artış oranı iki katından fazladır. Malatya’da 2020’de 9 olan inşaat işkolundaki işçi cinayeti sayısı, 2023’te 14’dir. Sayıların 2024’te daha da artacağını öngörmek mümkündür.
“DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ KILAVUZ DEĞERİNİN 2,8 KATIDIR”
Temiz Hava Hakkı Platformu ve TTB’nin 7-25 Ocak 2025 tarihlerinde yaptığı hava kalitesi izleme çalışmasına göre, Antakya’da 19 günlük PM2,5 ölçüm ortalaması 41,5 mikrogram/metreküptür. Antakya’da ölçülen 24 saatlik ortalama, Dünya Sağlık Örgütü kılavuz değerinin 2,8 katıdır. 19 günün tamamında 24 saatlik DSÖ kılavuz değeri aşılmıştır. DSÖ’nün tavsiyesi, insan sağlığının korunması için bu değerin yıl boyu 3-4 kereden fazla aşılmaması gerektiğidir.”
